الهام بهروزی

«سیراف» سند زنده تمدن کهن ایران بر فراز خلیج فارس است؛ سندی که بخشی از آن در اثر زلزله‌ای مهیب قرن‌ها پیش در زیر خاک و دریا پنهان شده‌است و امروزه استخراج و کاوش آن برای بازنمایی و تکمیل پازل حقانیت بیش از پیش خلیج فارس و حضور این تمدن کهن و باشکوه در جنوب کشور، امری ضروری و لازم است.

با وجود همه اهمیتی که این بندر تاریخی در بازنمایی و بازشناسی نقاط کور تاریخ جنوب کشور دارد؛ اما مطالعات باستان‌شناختی و کاوش‌های باستان‌شناسی در این بندر کند پیش می‌رود. این در حالی است که با استمرار و سرعت بخشیدن به این مطالعات و کاوش‌ها می‌توان اطلاعات شگرفی را در حوزه تاریخ این بندر و جنوب و خلیج فارس به دست آورد. در این راستا، اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان بوشهر  حدود شش سال پیش پایگاه میراث فرهنگی را در سیراف راه‌اندازی کرد تا روند مطالعاتی باستانی‌شناسی این بندر تاریخی تسریع شود؛ چراکه سازه‌های آبی و آثار باستانی آن مستعد ثبت جهانی است. در این زمینه پیش از این پرونده‌ای تشکیل شده بود ولی به‌دلیل کافی نبودن مطالعات باستان‌شناسی و میدانی و نبود زیرساخت‌های لازم این پرونده ناقص اعلام شد و دئر حال حاضر بایستی برای تحقق این مهم، یک‌سری زیرساخت و مطالعات باستان‌شناسی انجام شود تا بتوان این بندر باستانی را به جایگاه حقیقی خود که همانا جهانی شدن است، رساند.

با راه‌اندازی پایگاه میراث فرهنگی در سیراف، اتفاقات خوبی در حوزه مطالعات باستان‌شناسی و بازنمایی تاریخ و تمدن کهن این بندر با برگزاری کنگره باستان‌شناسی با حضور باستان‌شناسان و تاریخدانان برجسته کشوری در سه سال گذشته افتاد و در حالی که امید می‌رفت این اتفاقات تکرار شود ولی در یک سال اخیر نه تنها عملا اقدام موثری در راستای ثبت جهانی سیراف از سوی اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان بوشهر نیفتاده، بلکه با انتقال رئیس پایگاه میراث فرهنگی به تنگستان، در حال حاضر این پایگاه، بدون مدیر مانده است! 

تعلل سه ماه اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان بوشهر در منصوب کردن رئیس جدید این پایگاه صدای فعالان میراث فرهنگی سیراف را در آورده است و آن‌ها به سهل‌انگاری این اداره‌کل در مدیریت پایگاه میراث فرهنگی سیراف معترض هستند.

مدیرعامل موسسه سیراف پارس موزه که خود سیراف‌پژوه است، با گلایه از بی‌توجهی چند ماه اخیر اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان بوشهر  به سیراف به بامداد جنوب گفت: بیش از سه ماه است که رئیس پایگاه میراث فرهنگی سیراف به تنگستان منتقل شده و همچنان خبری از انتخاب گزینه جایگزین از سوی مسوولان استانی برای این پایگاه نیست.

محمد کنگانی در ادامه با اشاره به اهمیت تاریخی این بندر و چشم طمع داشتن غارتگران به میراث آن، تاکید کرد: بندر باستانی سیراف به‎دلیل داشتن تپه‎های تاریخی و آثار باستانی منحصربه‌فرد همواره مورد طمع زمین‎خواران و متعرضان به حریم آثار تاریخی و جویندگان گنج بوده است که بدون رئیس ماندن پایگاه ملی میراث فرهنگی آن می‎تواند زمینه‌ساز غلیان افکارشیطانی آن‌ها برای دستیابی به میراث ارزنده این بندر کهن باشد.

به گفته وی، حفر تپه‌های باستانی و دخل و تصرف در آثار باستانی سیراف از سوی افراد سودجو تهدیدی است که همواره برای این بندر وجود دارد. این دخل و تصرف‌ها با هر نام و عنوانی تا کنون ضربات جبران‌ناپذیری به شاکله تاریخ و میراث ارزنده‌ سیراف وارد کرده است. در دوره‌هایی، شهرداری سیراف با عنوان اجرای طرح تفصیلی شهر با نادیده انگاشتن ارزش و اعتبار تاریخ و محوطه‌های باستانی شهر داشت بخشی از هویت این شهر را نابود می‌کرد که با پیگیری‌های رئیس پایگاه میراث فرهنگی سیراف و ورود به‌موقع مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان جلوی اقدامات مخرب شهرداری گرفته شد.

این سیراف‌پژوه و فعال میراث فرهنگی با تاکید بر اینکه با چنین شرایطی ضروری است که اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان بوشهر هر چه زودتر فرد مناسب و متخصص را برای ریاست پایگاه میراث فرهنگی سیراف منصوب کند، بیان کرد: متاسفانه معاون میراث فرهنگی اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان بوشهر که ریاست پایگاه‎های ملی خلیج فارس و مکران را نیز عهده‌دار است و اهتمام ویژه‌ای به حفظ تاریخ و میراث فرهنگی و آثار تاریخی استان بوشهر دارد، در این زمینه مانند مدیرکل میراث فرهنگی استان برای منصوب کردن رئیس جدید این پایگاه امروز و فردا می‌کند!

به گفته کنگانی، بعداز انتقال رئیس قبلی پایگاه به تنگستان، حدود دو ماه فردی بومی که تحصلات مرتبط با حوزه میراث فرهنگی داشت، به‌عنوان سرپرست پایگاه میراث فرهنگی معرفی و مشغول به کار شد؛ اما رفتار بی‌تدبیرانه مسوولان استانی موجب شد که این فرد از مدیر شدن پشیمان شده و عطای ریاست را به لقایش ببخشید. 

مدیرعامل موسسه سیراف پارس موزه خطاب به مسوولان میراث فرهنگی استان تاکید کرد: شما مسوولان که در مناسبت‌های خاص به‌خصوص در روز ملی خلیج فارس، بر طبل اثبات حاکمیت دریانوردی ایرانیان بر خلیج فارس می‌کوبید و دریانوردان سیراف از سندباد و سلیمان تاجر سیرافی گرفته تا بابشاد را حاکمان دریای پارس می‌دانید و سیراف را شایسته ثبت جهانی قلمداد می‌کنید، چگونه در انتصاب رئیس پایگاه میراث فرهنگی آن، این‌گونه تعلل می‌کنید؟! و سیراف را با هزاران مشکل مردمی به حال خود رها کرده‌اید؟!

وی با بیان اینکه بندر سیراف که روزی مبدا راه آبی ابریشم در دوره ساسانیان بوده است، به‌دلیل نقشی که در تجارت دریایی و فرهنگ دریانوردی داشته، امروزه از آوازه جهانی برخوردار است، خاطرنشان کرد: این بندر یکی از مجهزترین سازه‌های آبی جهان را در عصر باستان که حاصل دانش و خلاقیت مردمانش بوده، در خود جای داده است. قطعا این بندر در هر جای ایران و در هر استان دیگری قرار داشت، الان نیمی از مسیر ثبت جهانی را رفته بود. ضروری است که اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان با انتصاب فردی متخصص برای پایگاه میراث فرهنگی سیراف دوباره عزم خود را برای ادامه مطالعات و کاوش‌های باستان‌شناسی این بندر جزم کند تا فرایند جهانی شدن این بندر تسهیل می‌شود.

کنگانی تاکید کرد: با وجود نقدی که به مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان بوشهر در زمینه کم‌فروغ شدن مطالعات تاریخی در حوزه سیراف و انتصاب به‌موقع مدیر پایگاه میراث فرهنگی این بندر دارم، اما ناگفته نماند که آقای سجادی‌منش در دوره مدیریتش در میراث فرهنگی در حوزه بازشناسی تاریخ و کاوش‌های باستان‌شناسی در استان، فصل تازه‌ای را شروع کرده است که تداوم این کارها، قطعا دستاوردهای بزرگی را برای حوزه باستان‌شناسی و تاریخی استان به همراه خواهد داشت.

وی یادآور شد: از مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اکنون این انتظار را دارم که با توجه به شرایط حساس و مهمی که سیراف دارد، هرچه زودتر فردی که دارای تخخص و دغدغه لازم است، به‌عنوان رئیس پایگاه میراث فرهنگی سیراف منصوب کند و با جدیت پرونده ثبت جهانی آن را دوباره به جریان بیندازد