کنترل پهنه لرزه خیزی نوار نارنجی با نصب دستگاه شتابنگار درشهرستان کنگان و بندر سیراف

گسترش شهر و شهرنشینی وافزایش تدریجی تعداد شهرهای بزرگ در جهان به خصوص در کشورهای درحال توسعه و ازجمله ایران، از یک طرف و رشد شهرها، تمرکز و تجمع جمعیت و افزایش بارگذاری های محیطی و اقتصادی بر بستر آنها از طرف دیگر، ضمن توجه بیشتر به شهرها، منجر به پذیرش نقش ها و عملکردهای متعدد شده است. یکی از موضوعات مهمی که بیشتر شهرهای بزرگ جهان با آن روبرو هستند موضوع حوادث طبیعی است. با توجه به ماهیت غیرمترقبه بودن این حوادث و لزوم اتخاذ سریع و صحیح تصمیم ها و اجرای عملیات، مبانی نظری و بنیادی، دانشی را تحت عنوان مدیریت بحران به وجود آورده است. این دانش به مجموعه اقداماتی گفته می شود که قبل، حین و بعد بحران جهت کاهش اثرات این حوادث و کاهش آسیب پذیری انجام می شود. با بکارگیری اصول و ضوابط شهرسازی و تبیین مفاهیم موجود در این دانش مانند بافت و ساختار شهر، کاربری اراضی شهری، شبکه های ارتباطی و زیرساخت های شهری تا حد زیادی اثرات و تبعات ناشی از حوادث طبیعی را کاهش داد. یکی از شهرهای ایران که با توجه به موقعیت زمین شناسی و استقرار صنایع عظیم گازی بیش از سایر شهرها با این مشکل روبرو است. شهرستان کنگان می باشد. این شهر بدلیل موقعیت جغرافیایی خود و قرار گرفتن بر روی گسل کازرون دارای آسیب پذیری فراوان در برابر بلایای طبیعی می باشد. مورد دیگری که سبب تشدید آسیب پذیری بافت های این شهر می باشد، وجود بافت های خودرو و قدیمی در دل این شهر می باشد که عموما از خانه های یک طبقه و دوطبقه با زیربنای کم که بصورت متراکم در کنار یکدیگر ساخته شده اند، تشکیل یافته است. این خانه ها غالبا مطابق استانداردهای فنی نبوده وایستایی لازم در برابر زلزله را ندارند. مشکل دیگر این بافت ها دسترسی نامناسب و محدود آنها می باشد که امداد رسانی به ساکنان آنها پس از وقوع بلایای طبیعی را مشکل می سازد و می تواند با بحرانی شدن شرایط فاجعه انسانی را دامن بزند.

کارشناس ارشد شبکه شتابنگاری کشور هنگام رونمای اولین ایستگاه شتابنگاری در شهرکنگان با اشاره به زلزله های منطقه کنگان و بندر سیراف گفت:
در این منطقه گسل های زیادی به موازات خمیدگی کوهستان زاگرس وجود دارد که مهمترین گسل آن گسل عسلویه است که فعالیت لرزه خیزی بالایی دارد. روند آنها نیز عمدتا شمال غربی-جنوب غربی با تمایل به سمت شرقی-غربی است.
محمدرضا ابراهیم پور با اشاره به زلزله های تاریخی این منطقه خاطرنشان کرد: در بندر طاهری (سیراف) در ۱۷ ژوئن ۹۷۸حدود ۱۰۴۰ سال قبل زلزله تاریخی بزرگی رخ داده است که از جمله زلزله های معروف در خلیج فارس محسوب می شود که در آن ۲ هزار نفر کشته شدند.
وی ادامه داد: بر اساس گزارشهای موجود، این زلزله موجب حمله ور شدن امواج سهمگین به ساحل شده است ضمن آنکه بخشهای ساحلی بندر سیراف را به زیر آب برده است.
محمدرضا ابراهیم پور با تاکید بر اهمیت منطقه به دلیل وجود پالایشگاه شهید بهشتی و وجود منطقه انرژی عسلویه، در استان بوشهر، اضافه کرد: این منطقه از لرزه خیزی بالایی برخوردار است و رخ دادن زلزله ۲۸ مرداد ماه ۱۳۹۱ با بزرگای ۴.۱ در ۴۰ کیلومتری شمال شرقی کنگان نشان می دهد که در این منطقه پی در پی زلزله هایی در حال رخ دادن است.
گسل های مسبب زمین لرزه در استان بوشهر که فعال هستند، مشتمل اند بر: ادامه گسل پی سنگی کازرون با طول حدود ۱۸۰ کیلومتر که تحت عنوان گسل برازجان شناخته می شود و تقریبا در سراسر استان گسترده است و عمده شهرهای بزرگ و کوچک استان در مجاور این سامانه گسلی بنا نهاده شده اند، این سامانه گسلی که از شمال تا جنوب استان به موازات ساحل خلیج فارس گسترده شده و مناطق ساحلی را تحت تاثیر قرار می دهد. همچنین، هم جواری استان بوشهر با سامانه های فعال گسلی استان فارس به ویژه زاگرس مرکزی، خطرپذیری لرزه ای استان در مناطق صنعتی و مگاپروژه منطقه را بالا می برد. وجود صنایع بالادستی و پایین دستی نفت و گاز در حال توسعه،که جزء سرمایه های ملی کشور محسوب می شوند باید تحت کنترل و پایش قرار گیرد.

لذا کاهش آسیب و تاب آوردن شهرها و روستاها در مقابل با مخاطرات زلزله، با شناسایی وتعیین حریم گسل شهرها وضوابط اجراى آیین نامه۲۸۰۰مرکز تحقیقات راه مسکن و شهرسازی و نصب دستگاههای شتابنگار برخط و لزوم بکار گیری آنها در سامانه هشدار سریع و پاسخ سریع می باشد.
محمدرضا ابراهیم پور عنوان داشت اگر سازه‌ای براساس آیین نامه ۲۸۰۰ طراحی شود و نظارت‌ها در حال ساخت و ساز درست باشد در هنگام زمین لرزه مشکل ایجاد نمی‌شود و خسارت جانی و مالی همراه نخواهد داشت.

کارشناس ارشد شبکه شتابنگاری با اشاره به اینکه استان بوشهر به سبب وجود گسل های فعال به ویژه در بخش مرکزی وجنوبی، ازجمله استانها لرزه خیز کشوراست.
وی بیان کرد:گسل های فعال استان بخشی از پهنه لرزه خیزی وسیع زاگرس هستند که طی قرن های گذشته فعالیت های لرزه ای از خود نشان داده است.

محمدرضا ابراهیم پور با اعلام این خبر اظهار داشت: تاکنون بیش از ۱۱۰۰ دستگاه شتاب‌ نگار از نوع آفلاین و تعداد۲۵۵دستگاه شتاب نگار آنلاین با تکنولوژی روز دنیا در شهرستان‌ها، بخشها و مناطق لرزه خیز کشور با خطر نسبی، خیلی خطرناک و خطرناک نصب و راه‌اندازی شده است.
وی گفت: فاز اول خرید این دستگاههای شتابنگار برخط درسال۱۳۹۷با پیگیری مرکز تحقیقات وزارت راه و شهرسازی کلید خوردوحدود۲۶۰ دستگاه شتاب‌نگار زلزله جدیدخریداری و واردکشورگردید که به تناسب نیاز مناطق لرزه خیز مختلف کشور نصب شده است و در فازدوم تعداد ۲۴۰ دستگاه وارد کشور شده وبا آماده سازی زیر ساخت ایستگاهها در استانها آماده نصب دستگاه در جای جای کشورهستیم .
ابراهیم پور یادآور شد: با توجه به اهمیت موضوع و قرار گرفتن بسیاری از مناطق کشور بر روی گسل زلزله، ایران با نصب و راه‌اندازی تجهیزات جدید شتاب‌نگار زلزله بیشترین تعداد این تجهیزات را در سطح خاورمیانه بخود اختصاص داده است.
وی اظهار داشت :این تجهیزات با داشتن قابلیت بالای انتقال داده ها با استفاده ازیک مودم و اتصال به ۲شبکه تلفن همراه اول و ایرانسل در راستای اجرا و تدوین برنامه های آئین نامه ۲۸۰۰ در زمان وقوع حوادث زلزله توانایی میزان خسارت وارده به بناها و ساخت و سازهای با توجه به میزان شتاب زلزله را دارد.

محمدرضا ابراهیم پور درباره نحوه عملكرد این سامانه نیز توضیح داد: امواج رادیویی با سرعتی بیشتر نسبت به امواج زلزله منتقل می‌شود، بنابراین می‌توان قبل از رسیدن امواج زلزله به منطقه هدف، به كمك امواج رادیویی هشدار زلزله را به مناطق دورتر اعلام كرد.
.
محمدرضاابراهیم پور با اشاره به اینکه شعاع عملکرد این دستگاه تا صد کیلومتر است، گفت: همچنین این دستگاه بعد از وقوع زلزله با ارائه میزان شتاب به استفاده از نقشه های لرزش ( Shake Map ) به مدیریت بحران در مناطق مختلف کمک خواهد کرد، بدین صورت که با تهیه نقشه در هر منطقه‌ای که شتاب بیش‌تر باشد قطعا خرابی در آن منطقه نیز بیش‌تر است.

وی بیان کرد با تامین مالی توسط استان راه اندازی سامانه پاسخ سریع هشدار سریع میسر است تا چند ثانیه قبل از وقوع زلزله اطلاعاتی را به اداراتی همچون شرکت گاز و برق ارسال نماید تا برای کاهش خسارات زلزله، نسبت به قطعی گاز و برق اقدام کنند.
کارشناس ارشد شبکه ملی شتاب‌نگاری کشور سامانه‌های هشدار پیش هنگام و پاسخ سریع را مهمترین ابزار مدیریت بحران توصیف کرد و یادآور شد: اهمیت این سامانه ‌ها به قدری است که امروزه کشورهای لرزه خیز و پیشرفته جهان قدم‌های بسیار مهمی را در طراحی و اجرای آنها در شهرها و مناطق مهم و پرجمعیت برداشته‌اند. در کشور ما نیز ضرورت راه اندازی این قبیل سامانه‌هادر شهرهایی مانند تهران ، تبریز ، مشهد، کرمان ،شیراز ، اصفهان ،ارومیه ،رشت ، ساری ، بوشهروسایر شهرهای لرزه خیز اجتناب ناپذیر است.
او با بیان اینکه ماهیت این دستگاه‌ها سنجش ابعاد حوادث زلزله و خسارات ناشی از آن است، افزود: سرعت در انتقال اطلاعات مربوط به شتاب زلزله به مراکز مدیریت بحران زمینه افزایش سرعت عمل مسئولان مدیریت بحران و گسیل نیروهای امدادی را به مناطق زلزله واقع شده در جای جای کشور را فراهم می‌کند.
محمدرضا ابراهیم پورهمچنین در خصوص اهم کاربرد این دستگاه عنوان داشت: طبق ضریب آیین نامه ۲۸۰۰ مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی شتاب و لرزه منطقه وقوع زلزله توسط این دستگاه ثبت می شود و در مهندسی زلزله، تحلیل سازه ها و شناخت زمین شناسی مناطق جهت ساخت و ساز اصولی کاربرد دارد.

در هنگام نصب و رونمایی که با حضور معاون عمرانی فرماندار و مدیریت بحران فرمانداری کنگان، مهندس رستگار رییس اداره راه و شهرسازی گفت: با پیگیری مدیریت بحران و اداره راه و شهرسازی استان ۲ایستگاه شتابنگاری درشهرکنگان و بندر سیراف نصب خواهد شد که با توجه به آماده شدن این زیرساخت در شهر کنگان این دستگاها نصب و به شبکه شتابنگاری کشور متصل می گردد.
وی با توجه به استخراج داده های شتابنگاردر آیین نامه طراحی مقاوم سازی ساختمان ها عنوان داشت استفاده از مصالح استاندارد و دارای گواهی نامه فنی مرکز تحقیقات و ضوابط اجرایی آئین نامه ۲۸۰۰ را از جمله موارد ایمنی ساختمانها و تاب آوری شهرها درمخاطرات چون زلزله است.
بشی معاون عمرانی فرمانداری کنگان تهیه نقشه حریم گسل در شهرستان کنگان را با همکاری ، مرکز تحقیقات راه مسکن و شهرسازی و سازمان زمین‌شناسی، دانشگاه‌ها و سایر نهادها و شناسایی و جابه‌جایی یاتغییر کاربردی کلیه ساختمان‌های با اهمیت خیلی زیاد(خطرزا) واقع در حریم گسل‌های اصلی شهررازیر نظر فرمانداری کنگان ازدیگر موارد پیشنهادی است.

وی ضمن تشکر ازمدیریت بحران استان و اداره راه و شهرسازی بابت پیگیری نصب و راه اندازی ایستگاه شتابنگاری درشهر کنگان، از این ببعد شاهد نظارت‌های مهندسین شهرستان در منطقه با توجه به ضوابط اجرای آئین نامه ۲۸۰۰ و استفاده از مصالح ساختمانی استاندارد و با کیفیت در طراحی سازها در شهرستان کنگان باشیم.

فراهم کردن شهر ایمن ترو زندگی بهتر برای شهروندان از وظایف ما است و امیدواریم اطلاعاتی که به واسطه نصب و راه اندازی دستگاههای شتابنگار استخراج می شود مورد استفاده مهندسین ودستگاههای اجرایی قرار گیرد.

همچنین استان بوشهر با داشتن ۳۵ ایستگاه از ۱۲۶۵ایستگاه شتابنگاری در سطح کشور و شهرستان کنگان با داشتن ۲ایستگاه شتابنگاری از تعداد ۳۵ ایستگاه رابه خود اختصاص داده است.