دولت ساعت صفر ۲۴ آبان در تصمیمی ناگهانی قیمت بنزین را ۳ برابر کرد. به این ترتیب که قیمت بنزین سهمیه به اندازه ۶۰ لیتر در ماه ۱۵۰۰ تومان و قیمت بنزین آزاد ۳۰۰۰ تومان و بنزین سوپر هم ۳۵۰۰ تومان اعلام شد.
شاید هیچکس تصورش را هم نمیکرد که در زمان خواب شهروندان، رئیس سازمان برنامه و بودجه در یک ویدئوی آرشیوی اعلام کند از این لحظه دیگر قیمت بنزین ۳ برابر سابق است و در ازای آن میخواهیم یک بسته حمایتی به ۱۸ میلیون خانواده ایرانی بدهیم. همزمان با منتشر شدن صحبتهای نوبخت در کانالها و سایتهای خبری، برخی اظهارات مسؤولان همین دولت درباره کارت سوخت و سهمیهبندی بار دیگر در ذهنها تداعی شد.
برای مثال اظهارات بیژن نامدار زنگنه در تیرماه سال ۹۴ که گفته بود: «کارت سوخت هیچ گونه تاثیری در کنترل مصرف سوخت ندارد؛ چرا ما میخواهیم مردم را اذیت کنیم؟ بهتر است یک چیز به شما بگویم، کاری که هیچکس در دنیا انجام نمیدهد و تنها ما انجام میدهیم را باید به آن شک کنیم!»
یا این اظهارات حسن روحانی در دفاع از حذف کارت سوخت و تکنرخی شدن قیمت بنزین: «همه تصمیمات این دولت با مشورت صاحبنظران اتخاذ شده است؛ توضیحش روشن است؛ ما بنزین را تکنرخی کردیم و عمدتا هم دلیلش فساد زیاد بود. بنزین دونرخی ایجاد فساد میکرد».
چند سال از این اظهار نظرات گذشته و اینبار روحانی میگوید افزایش نرخ بنزین به نفع مردم و اقشار تحت فشار جامعه بوده و میتواند در حل مشکلات آنها مفید و موثر باشد. زنگنه هم خود را ملزم به اجرای گرانی بنزین و بازگرداندن کارت سوخت میداند.
سوالات بسیار زیادی درباره این رفت و برگشت سیاستی دولت وجود دارد که اصلیترین آنها این است که چرا کارت سوخت از بین رفت و چرا بازگشت؟ اگر بد بود چرا دوباره به مردم تحمیل شد و اگر خوب بود چرا چندین سال کشور را به عقب برگرداندید؟
* شوکروانی گرانی بنزین
دولت برای انجام اقدامات بزرگ باید مردم را همراه خود کند. باید مردم را محرم خود بداند و آنها را قانع کند. در مسأله مهمی به اندازه افزایش قیمت بنزین که تاثیر مستقیمی بر معیشت مردم دارد باید دولت قبل از هر اقدامی مردم را آگاه میکرد. دولت باید توضیح میداد به چه دلیل قیمت بنزین را ۳۰۰۰ تومان کرده است؟
باید مشخص میکرد درآمد حاصل از این قیمتگذاری قرار است در کجا مصرف شود؟ نحوه بازتوزیع و هزینهکرد این درآمد را کاملا شفاف و صریح تشریح میکرد. تجربه افزایش قیمت بنزین در دولت احمدینژاد نشان داد آگاهیرسانی به مردم میتواند تا حد مطلوبی مانند ضربهگیری برای تورم روانی ناشی از گران شدن بنزین عمل کند و تبعات آن را کاهش دهد.
اما دولت روحانی بدترین روش را برای اصلاحات اقتصادی مدنظر خود انتخاب کرد و با گران کردن یکشبه بنزین شوک روانی شدیدی به مردم وارد کرد. در کنار این موضوع گرانی یکباره قیمت بنزین میتواند باعث انتظار تورمی شود، انتظاری که تجربه ثابت کرده در اقتصاد بدون ناظر کشور ما از خود تورم خطرناکتر است.
* چرا کارت سوخت رفت؟
با روی کار آمدن روحانی در سال ۹۲ دولت تلاش کرد کارت سوخت را ناکارآمد جلوه دهد و بالاخره سال ۹۴ توانست با تکنرخی کردن قیمت بنزین و برداشتن محدودیت سوختگیری کارتهای جایگاه عملا استفاده از کارت را غیرضروری کند.
آمارها نشان میدهد برخلاف ادعای دولت مبنی بر تاثیر نداشتن کارت سوخت و طرح سهمیهبندی بنزین، در سالهای ۸۶ تا ۹۴ که طرح سهمیهبندی بنزین اجرا شد، مصرف بنزین از ۷/۷۵ میلیون لیتر در سال ۸۵ به روزانه ۷۱ میلیون لیتر در سال ۹۴ رسید.
با حذف کارت سوخت از سال ۱۳۹۴ تاکنون، مصرف روزانه بنزین ۲۰ میلیون لیتر افزایش یافته و به حدود ۱۰۰ میلیون لیتر در روز رسیده است. به گفته دولت، در سال ۹۷ روزانه نزدیک به ۲۰ میلیون لیتر بنزین قاچاق شده است. مردم در افزایش بیرویه مصرف و قاچاق میلیونها لیتر بنزین تقصیری ندارند.
مصرف بنزین در سالهای ۸۶ تا ۹۴ نشان میدهد مردم به طور طبیعی مصرف داشتهاند و آنچه باعث جهش ناگهانی مصرف بنزین و افزایش قاچاق آنشده، حذف کارت سوخت توسط دولت کنونی است. حذف کارت سوخت فقط در سال ۹۷ خسارتی بالغ بر ۷۳۰۰ میلیارد تومان به کشور وارد کرده است. چه کسی باید برای این خسارت عظیم پاسخگو باشد؟ مردم یا دولت؟
* یک میلیون نفر کارت سوخت ندارند
گرانی ناگهانی بنزین در حالی رخ میدهد که طبق گفته مدیر برنامهریزی شرکت ملی پخش فرآوردههای نفتی هنوز بیش از یک میلیون کارت سوخت در باجههای شرکت پست معطل باقی مانده و به دست مردم نرسیده است. با این اوصاف بخشی از خودروها اصلا کارت سوختی ندارند و تا رسیدن کارت سوخت به دستشان باید هر لیتر بنزین را ۳۰۰۰ تومان بخرند. در دولت یازدهم و دوازدهم به دلیل نزدیک شدن قیمت بنزین وCNG ، گاز طبیعی از رونق افتاد و بسیاری از کارخانههای تولیدکننده مخزن CNG به تعطیلی کشانده شدند.
از سوی دیگر توسعه جایگاههای CNG هم تقریبا متوقف شد که باعث شد سهم CNG به عنوان سوختی پاک و ارزان که جایگزین مناسبی برای بنزین است، کاهش یابد. با قیمتگذاری جدید بنزین انتظار میرود دوباره رونق به CNG بازگردد اما یقینا افزایش تعداد جایگاههای CNG و تولید مخازن به تعداد مورد نیاز زمان خواهد برد.
* جیب ملت یا جیب دولت؟
طبق گفته محمدباقر نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه، یارانهای که قرار است به ازای گرانی دست مردم را بگیرد از ۵۵ هزار تومان تا حداکثر ۲۰۵ هزار تومان است. برای خانوارهای یک نفره ۵۵ هزار تومان، برای خانوارهای ۲ نفره ۱۰۳ هزار تومان، خانوارهای ۳ نفره ۱۳۸ هزار تومان، خانوارهای ۴ نفره ۱۷۲ هزار تومان و خانوارهای ۵ نفره و بیشتر ۲۰۵ هزار تومان خواهد بود.
به طور میانگین ۴۷ هزار تومان به یارانه هر شخص اضافه خواهد شد، البته انتخاب این سیاست هم جای سوال دارد، چرا خانوادههایی که جمعیت بیشتری دارند، یارانه کمتری میگیرند. این در حالی است که خانوادههای پرجمعیت اکثرا در روستا زندگی میکنند و در دهکهای پایینتر جامعه جای میگیرند. در حال حاضر مصرف بنزین معادل ۹۷ میلیون لیتر در روز است که نیمی از آن صرف مصارف شخصی و نیمی دیگر صرف خدمات میشود.
به نوشته روزنامه وطن امروز ، بر اساس الگوی جدید سهمیهبندی ۱۷ میلیون خودروی شخصی با سهمیه روزانه ۲ لیتر و موتوسیکلتهای شخصی با سهمیه روزانه ۸۳/۰ لیتر، مجموعا ۳۷ میلیون لیتر از بنزین ۱۵۰۰ تومانی استفاده خواهند کرد. از طرفی چنانچه ۲ ثلث از مصارف خدماتی، از بنزین سهمیهای بهرهمند شود، مقدار مصرف بنزین سهمیهای در کل کشور معادل ۷۰میلیون لیتر در روز خواهد بود. بر اساس تجربه سال ۸۶ و استفاده از کارت سوخت در آن سال، مصرف بنزین۱۲ درصد کاهش یافت لذا فرض میشود که مصرف ۹۷ میلیون لیتری به ۸۷ میلیون لیتر کاهش یابد و ۱۰ میلیون لیتر به صادرات بنزین افزوده شود که قیمت صادراتی نیز ۵۰۰۰ تومان فرض شده است.
با توجه به محاسبات، عواید جدید دولت بابت سهمیهبندی بنزین بالغ بر ۴۰ هزار میلیارد تومان برآورد میشود. از آنجایی که کاهش مصرف بنزین، کاهش هزینه انتقال و توزیع آن را به همراه خواهد داشت، عواید دولت اندکی بیشتر از مقدار محاسبه شده خواهد بود. همچنین کاهش هزینه بیمه، ترافیک، تعطیلی روزهای آلوده و… موجب افزایش عواید جدید دولت خواهد شد که براحتی قابل محاسبه نیست. اگر تعداد افرادی که یارانه میگیرند را ۶۰ میلیون نفر در نظر بگیریم، دولت باید نزدیک به ۳۴ هزار میلیارد تومان از این مبلغ را صرف پرداخت یارانه به مردم کند. سرنوشت ۶ هزار میلیارد تومان دیگر اما مشخص نیست و این احتمال وجود دارد که دولت این مبلغ را برای جبران کسری بودجه خود استفاده کند و به عبارت دیگر بودجه خود را از جیب ملت پرداخت کند. /سوك
Thursday, 25 April , 2024